Ochrona środowiska staje się jednym z priorytetów Unii Europejskiej. Już wprowadzone i planowane rozwiązania prawne będą motorem wielu zmian mających wpływ na zmniejszenie negatywnego oddziaływania człowieka na środowisko i osiągnięcia neutralności klimatycznej w 2050 roku. Działania te przede wszystkim mają uświadomić nam koszt środowiskowy wytwarzanych produktów i pokazać, że dokonując przemyślanych wyborów możemy ten koszt zmniejszyć. Zmiany wiążą się też z wprowadzeniem nowych obowiązków dla przedsiębiorców. Poniżej przedstawiamy pięć ważnych inicjatyw, które dotyczą nas od tego roku i w najbliżej przyszłości.
Czym jest ESG?14 grudnia 2022 roku została opublikowana dyrektywa CSRD – to skrót angielskiej nazwy jednego z najważniejszych unijnych aktów prawnych – Corporate Sustainability Reporting Directive. Dotyczy ona zrównoważonego rozwoju, który określa kierunki transformacji i cele, które mają stanowić spójną całość dla różnych sektorów gospodarczych w Europie.
Zasada zrównoważonego rozwoju (ESG) jest odpowiedzią społeczności międzynarodowej na klęski ekologiczne. Jest to element społecznej odpowiedzialności biznesu, który obejmuje trzy obszary:
Najwięcej uwagi w zakresie zrównoważonego rozwoju zajmuje ochrona klimatu. Polityka prośrodowiskowa Unii Europejskiej obejmuje w tym zakresie pięć obszarów:
Państwa członkowskie UE mają 18 miesięcy na implementację tej dyrektywy do prawa krajowego. Dyrektywa nakłada obowiązek raportowania ESG na większość podmiotów gospodarczych. Spółki giełdowe i tzw. podmioty zainteresowania publicznego raportują już za rok 2023, duże przedsiębiorstwa pierwszy raport powinny złożyć za rok 2024, mniejsze za rok 2025.
W praktyce wiele dużych firm już publikuje swoje raporty dotyczące zrównoważonego rozwoju. Przedstawia również politykę dekarbonizacji, czyli ograniczenia śladu węglowego. W związku z tym, wiele z nich wymaga od swoich kontrahentów danych, dotyczących śladu węglowego głównie z zakresu I i II czyli zużycia paliw i energii.
Rozporządzenie w zakresie baterii i akumulatorówSzybki rozwój elektromobilności wymusił zmianę przepisów w zakresie postępowania z bateriami i akumulatorami. Celem zmian jest utworzenie gospodarki o obiegu zamkniętym dla sektora baterii i akumulatorów. Przepisami objęto wszystkie etapy „życia” produktu, od projektowania, przez produkcję, ponowne użycie i przetwarzanie odpadów.
Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/1542
z dnia 12 lipca 2023 roku wprowadza następujące zmiany:
1. Wprowadzono ograniczenia dotyczące substancji wykorzystywanych do produkcji, obowiązek podania śladu węglowego baterii do pojazdów elektrycznych, obowiązkowy udział materiałów z recyklingu
w każdym produkcie oraz wymagania dotyczące wydajności.
2. Nowa klasyfikacja baterii:
a) bateria przenośna w tym bateria przenośna ogólnego stosowania,
b) bateria do lekkich środków transportu lub „bateria LMT”,
c) bateria rozruchowa, oświetleniowa i zapłonowa lub „bateria SLI”
d) bateria przemysłowa,
e) bateria do pojazdów elektrycznych.
3. W przypadku urządzeń wprowadzono możliwość usuwania i wymiany baterii przenośnych i baterii LMT przez użytkownika końcowego na dowolnym etapie cyklu życia produktu.
4. Nowy sposób oznakowania baterii w zakresie pojemności, mocy, sprawności i oczekiwanego cyklu życia baterii, możliwości powtórnego naładowania. Oznakowanie baterii kodem QR (tzw. cyfrowy paszport) oraz znakiem CE, który będzie potwierdzany przez podmiot zewnętrzny.
5. Na producentów baterii nałożono szereg nowych obowiązków związanych, m.in. z polityką w zakresie należytej staranności w odniesieniu do baterii, zarządzaniem ryzykiem, rozszerzoną odpowiedzialnością producenta czy rejestracją w krajowym organie nadzorującym realizację obowiązków.
Pierwsze postanowienia rozporządzenia zaczynają obowiązywać 18 lutego 2024 roku, ostatnie – w 2027 roku. Czeka nas zapewne aktualizacja Ustawy z dnia 24 kwietnia 2009 roku o bateriach i akumulatorach, ponieważ ustawa ta nadal obowiązuje.
Autos, jako wprowadzający akumulatory samochodowe do obrotu, jest zobowiązany do realizacji różnych obowiązków związanych z odzyskiem i recyklingiem zużytych akumulatorów. Oprócz niezbędnych czynności podejmujemy również działania mające na celu ograniczenie szkodliwego wpływu niesprawnych akumulatorów na środowisko przez umożliwienie naszym klientom pozostawienia starych akumulatorów w naszych oddziałach, gromadzimy je w bezpieczny sposób i przekazujemy do prawidłowego recyklingu. W ciągu ostatnich 3 lat zebraliśmy 45 000 kg zużytych akumulatorów. Z roku na rok ta ilość rośnie.
Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/956 z dnia 10 maja 2023 roku wprowadziło CBAM. Jest to mechanizm dostosowywania cen na granicach z uwzględnieniem emisji CO2, zwany również granicznym podatkiem węglowym. Został wprowadzony przez Unię Europejską po to, aby zapobiec ucieczce od opłat związanych z emisjami, poprzez import wysokoemisyjnych produktów z krajów poza UE. Docelowo będzie wiązał się z ponoszeniem przez importerów kosztów pokrywających różnicę między brakiem opłat emisyjnych w kraju produkcji a opłatami w ramach unijnego systemu handlu uprawnieniami do emisji (EU ETS). Jest to realizacja założeń Europejskiego Zielonego Ładu oraz celu klimatycznego zapisanego w pakiecie Fit for 55.
Na chwilę obecną obowiązek CBAM dotyczy importu żeliwa i stali, aluminium, nawozów, cementu, wodoru i energii elektrycznej. Być może zostanie rozszerzony o kolejne grupy produktów. Dwuletni okres przejściowy ma służyć ocenie skali importowanych wysokoemisyjnych towarów i ewentualnej późniejszej korekcie założeń.
Rozporządzenie to nakłada szereg obowiązków dla importerów towarów podlegających CBAM, jest to m.in. określenie emisji związanych z wytworzeniem importowanych produktów. Informacje te należy uzyskać od producentów i dostawców (co może być utrudnione i nie do końca rzetelne. Za ich poprawność odpowiada wprowadzający, w późniejszym okresie planowane jest wprowadzenie instytucji zewnętrznego weryfikatora tych danych.
W okresie przejściowym, czyli do 31 grudnia 2025, będą to obowiązki sprawozdawcze. W późniejszym okresie importerzy chcący nadal sprowadzać produkty CBAM będą zobowiązani do uzyskania statusu upoważnionego zgłaszającego CBAM, nabywania i umarzania certyfikatów CBAM jako formy płatności podatku węglowego oraz składania rocznych raportów. W Polsce organem upoważnionym do wprowadzenia CBAM jest Krajowy Ośrodek Bilansowania i Zarządzania Emisjami (KOBIZE). Niestety do tej pory nie ma żadnych wytycznych i dostępu do europejskiego portalu CBAM, w którym importerzy mają obowiązek zarejestrować się, a Rozporządzenie obowiązuje od 1 października 2023. Termin złożenia pierwszego sprawozdania upływa 31 stycznia 2024 roku.
Co w praktyce oznacza wprowadzenie rozporządzenia dla wielu branż w tym motoryzacyjnej? Trudniejszy dostęp do produktów ze stali i aluminium, ponieważ część obecnych importerów zrezygnuje z importu ze względu na szereg kosztownych obowiązków oraz wzrost cen tych towarów, spowodowany koniecznością nabywania certyfikatów CBAM. Szacuje się, że wzrost cen może wynieść do 30%.
Urszula Jatczak
Specjalistka ds. Ochrony Środowiska
